Van chống cháy

Van chống cháy ngược và van chặn lửa là gì?

Trong nhiều hệ thống khí gas và thiết bị hàn cắt, van chống cháy ngược và van chặn lửa là hai thiết bị tưởng chừng tương đương, nhưng thực chất lại khác biệt rõ rệt về cơ chế hoạt động và mục đích sử dụng. Việc hiểu chính xác từng loại sẽ giúp bạn lựa chọn đúng thiết bị, đảm bảo an toàn tuyệt đối cho hệ thống khí đốt hoặc hàn cắt.

Van chống cháy ngược là gì theo tiêu chuẩn kỹ thuật?

Van chống cháy ngược (Flashback Arrestor) là thiết bị cơ khí được lắp trên đường ống dẫn khí dễ cháy, có chức năng ngăn không cho ngọn lửa lan ngược lại nguồn cung (bình khí, trạm cấp gas,…), tránh nguy cơ cháy nổ nghiêm trọng.

Van hoạt động dựa trên ba cơ chế chính:

• Ngắt dòng khí khi nhiệt độ vượt ngưỡng cho phép
• Giảm áp lực đột ngột, khiến lửa bị dập
• Làm nguội lửa qua cấu trúc kim loại bên trong van

Các tiêu chuẩn quốc tế như ISO 5175-1, EN 730, ISO 10294 yêu cầu van phải:

• Cắt lửa tức thời
• Chịu được áp suất ngược ≥16 bar
• Vận hành ổn định ở môi trường nhiệt độ cao

Ví dụ: Trong các nhà máy luyện kim sử dụng khí oxy – acetylen, không có van chống cháy ngược đồng nghĩa với việc ngọn lửa có thể lan ngược làm nổ bình khí, gây hậu quả nghiêm trọng đến người và thiết bị.

Van chặn lửa là gì và chức năng trong hệ thống khí?

Van chặn lửa (Flame Arrestor) là thiết bị bảo vệ thụ động được lắp trên các đường ống, ống thông hơi, hoặc tại đầu ra vào của bồn chứa, nhằm ngăn chặn ngọn lửa lan truyền theo chiều dòng khí.

Khác với van chống cháy ngược – thường chỉ chặn lửa ngược – van chặn lửa có thể được thiết kế để chặn lửa theo cả hai chiều, tùy vào vị trí lắp đặt và loại khí sử dụng.

Cấu tạo chính gồm:

• Đĩa kim loại hoặc lõi lưới inox giúp làm nguội lửa
• Vỏ thân chịu nhiệt và áp lực cao
• Không có cầu chì nhiệt hay van một chiều (ở loại tiêu chuẩn)

Ứng dụng phổ biến:

• Hệ thống bồn chứa xăng dầu
• Đường ống khí dễ cháy, phản ứng hóa học
• Hệ thống thông hơi cho khu vực dễ cháy nổ

Điểm mạnh: Van chặn lửa không cần điều khiển, hoạt động hoàn toàn cơ học, hiệu quả ngăn cháy lan rất cao trong môi trường phản ứng hóa học hoặc dẫn khí có áp suất lớn.

Phân biệt van chặn lửa FD và MFD

Cả hai dòng FD (Flame Arrestor Disk) và MFD (Multi-function Flame Arrestor Disk) đều là biến thể của van chặn lửa, nhưng có sự khác biệt rõ về tính năng:

Tùy theo hệ thống mà bạn có thể chọn loại phù hợp. Nếu chỉ dùng cho mục đích dân dụng hoặc hàn đơn giản, loại FD là đủ. Nhưng với môi trường công nghiệp yêu cầu an toàn cao, MFD là lựa chọn bắt buộc.

Khi nào nên dùng van FD thay vì MFD?

Bạn nên chọn FD trong các tình huống:

• Hệ thống đơn giản, ít nguy cơ cháy ngược
• Yêu cầu chi phí tối ưu
• Có nhân sự giám sát vận hành liên tục

Ngược lại, MFD phù hợp với:

• Môi trường dễ cháy nổ (phòng hóa chất, y tế, gas công nghiệp)
• Hệ thống tự động, không có người kiểm tra thường xuyên
• Các công trình cần nghiệm thu PCCC nghiêm ngặt

Tiêu chuẩn QC06 và ISO cho van chống cháy ngược

Một thiết bị an toàn không thể đánh giá chỉ bằng thương hiệu hay thiết kế bên ngoài. Trong lĩnh vực phòng cháy chữa cháy (PCCC) và hệ thống dẫn khí, các tiêu chuẩn kỹ thuật như QC06, ISO 10294 hay chỉ số EI chính là “tấm vé thông hành” xác định độ tin cậy và mức độ bảo vệ thực tế của van chống cháy ngược. Hãy cùng tìm hiểu các chuẩn này nói lên điều gì.

Ý nghĩa tiêu chuẩn QC06 trong PCCC

QC06 là tiêu chuẩn kiểm định an toàn về van chặn lửa và thiết bị ngăn cháy lan ngược, ban hành bởi Tổng cục PCCC Việt Nam, có hiệu lực từ năm 2020.

Theo QC06, van chống cháy ngược phải đáp ứng:

• Chịu được áp lực tối thiểu 16 bar.
• Chặn ngọn lửa ở cả 2 chiều khí, không rò rỉ sau 10 phút thử nghiệm.
• Duy trì hoạt động ở nhiệt độ đến 110°C, không biến dạng, không bung cấu kiện.

QC06 thường được áp dụng cho các thiết bị sử dụng trong:

• Tòa nhà cao tầng (trạm khí, tầng kỹ thuật)
• Xưởng hàn gas công nghiệp, nhà máy hóa chất
• Hệ thống cấp khí y tế hoặc khí đặc biệt

Thiết bị không đạt QC06 có thể bị từ chối sử dụng trong các công trình yêu cầu nghiệm thu PCCC nghiêm ngặt.

Hệ số EI và ISO 10294 trong kiểm định van chặn lửa

Ngoài QC06, các van chống cháy ngược cao cấp như FD‑MFD QC06 còn phải tuân thủ hệ số EI theo ISO 10294 – bộ tiêu chuẩn quốc tế đánh giá khả năng ngăn lửa lan truyền qua hệ thống dẫn khí.

• E (Integrity): Khả năng không để lửa xuyên qua.
• I (Insulation): Khả năng cách nhiệt, bảo vệ phần còn lại khỏi nhiệt độ cao.

Ví dụ:

• Van đạt EI120 có thể ngăn ngọn lửa xuyên qua và giữ nhiệt độ an toàn trong 120 phút.
• Một số loại FD‑MFD còn đạt mức EI180, phù hợp với nhà máy lọc dầu, phòng sạch hoặc phòng thí nghiệm.

Kết hợp giữa QC06 nội địa và ISO quốc tế, người dùng có thể tin tưởng rằng van đáp ứng đủ mọi tình huống khẩn cấp – từ cháy ngược trong hàn khí đến nổ khí áp suất cao.

Ứng dụng thực tế của van chống cháy ngược FD‑MFD

Không chỉ xuất hiện trong các nhà máy lớn, van chống cháy ngược ngày càng được ứng dụng đa dạng hơn: từ công nghiệp đến dân dụng, từ cơ khí đến y tế. Dưới đây là các ứng dụng điển hình, kèm lưu ý khi lựa chọn loại FD hoặc MFD phù hợp.

Van chống cháy ngược dùng trong hàn cắt khí gas

Đây là ứng dụng phổ biến nhất. Trong hệ thống hàn cắt sử dụng oxy – acetylen, rủi ro cháy ngược rất cao khi:

• Đầu cắt bị tắc khí hoặc bẩn
• Áp suất không đồng đều giữa hai nguồn khí
• Lỗi thao tác vận hành hoặc đóng van không đúng trình tự

Lắp van chống cháy ngược ở đầu cấp khí sẽ:

• Ngăn ngọn lửa quay ngược vào bình khí
• Bảo vệ máy hàn và người vận hành
• Giảm thiểu nguy cơ nổ thiết bị

Gợi ý: Dùng van MFD tích hợp cảm biến cho hệ thống hàn bán tự động hoặc dây chuyền CNC.

Ứng dụng trong hệ thống gas công nghiệp và dân dụng

Ở các hệ thống sử dụng khí đốt công nghiệp (LPG, CNG) như bếp công nghiệp, lò nung, buồng đốt,… van chống cháy ngược thường được lắp tại:

• Trạm điều áp đầu vào
• Vị trí gần bếp hoặc thiết bị sinh nhiệt
• Khu vực giao nhau giữa các đường dẫn khí

Đặc biệt quan trọng tại khu vực nấu nướng khép kín, nơi rò rỉ khí và cháy ngược có thể diễn ra âm thầm.

Van chống cháy ngược oxy gas và phân loại khí

Mỗi loại khí có đặc tính cháy nổ khác nhau, do đó cần chọn van chống cháy ngược chuyên biệt:

• Oxy: Cần vật liệu chống oxi hóa, không chứa dầu mỡ (dễ bắt cháy)
• Hydro: Áp suất cao, phải dùng loại van chịu nhiệt nhanh
• Axit và CO₂: Dễ ăn mòn, cần van inox hoặc phủ lớp bảo vệ

Một số van FD‑MFD hiện nay tích hợp chức năng lọc tạp chất, giúp bảo vệ đường ống và giảm hao mòn.

So sánh van chống cháy ngược QC06 với các loại khác

Không phải dòng van nào cũng đạt hiệu quả chặn lửa tối đa như FD‑MFD QC06. Nhiều thiết bị trên thị trường dù có thiết kế tương tự nhưng lại thiếu chứng chỉ kiểm định hoặc vật liệu kém chất lượng. Phần này giúp bạn dễ dàng nhận diện và lựa chọn sản phẩm phù hợp hơn với nhu cầu.

Ưu điểm nổi bật của van FD‑MFD QC06

Ngoài các thông số kỹ thuật, van FD‑MFD QC06 thường đi kèm giấy kiểm định xuất xưởng và tem xác thực chính hãng, đảm bảo truy xuất nguồn gốc khi cần.

Van chống cháy ngược tự động có gì khác biệt?

Loại MFD tự động là phiên bản nâng cấp với nhiều tính năng thông minh:

• Tự động ngắt khi có dòng ngược, không cần can thiệp thủ công
• Có thể kết nối cảm biến cảnh báo, đóng gas tự động
• Phù hợp với hệ thống vận hành không người giám sát (dây chuyền sản xuất, phòng lab)

Tuy nhiên, mức giá thường cao hơn 1.5–2 lần so với loại FD thông thường.

Van chống cháy ngược không chỉ là thiết bị phụ trợ, mà là yếu tố bắt buộc giúp bảo vệ con người và tài sản trong môi trường có nguy cơ cháy nổ cao. Với các dòng như FD‑MFD QC06, người dùng có thể an tâm về hiệu quả ngăn lửa, độ bền và khả năng đạt chuẩn PCCC. Khi chọn và sử dụng van đúng cách, bạn đang đầu tư vào sự an toàn bền vững cho cả hệ thống.