SAG trong HVAC là gì? Kỹ sư cần lưu ý gì khi thiết kế hệ thống

SAG trong HVAC là gì?

Trong kỹ thuật HVAC, SAG dùng để chỉ hiện tượng võng, xệ hoặc chùng xuống của ống gió, ống mềm hoặc đường ống trong quá trình lắp đặt và vận hành.

SAG thường xảy ra với:

• Ống gió mềm (Flexible Duct): Do trọng lượng bản thân và độ dài quá lớn.
• Ống nước lạnh hoặc ống thoát ngưng: Khi không được đỡ đúng kỹ thuật.
• Ống kim loại dài: Nếu thiếu giá treo, khoảng cách đỡ không hợp lý.

Nói cách khác, khi hỏi “SAG trong HVAC là gì”, ta có thể hiểu đó là hiện tượng đường ống bị võng xuống so với thiết kế chuẩn, gây ảnh hưởng đến lưu lượng gió, thẩm mỹ và độ bền hệ thống.

Nguyên nhân gây SAG trong HVAC

1. Lắp đặt không đúng kỹ thuật

• Thiếu giá treo, hoặc khoảng cách giữa các giá treo quá xa.
• Sử dụng vật liệu giá đỡ yếu, không phù hợp tải trọng.

2. Chiều dài ống gió mềm quá lớn

• Khi chiều dài vượt quá giới hạn cho phép (thường khuyến cáo ≤ 1,5m cho đoạn nối mềm).

3. Vật liệu kém chất lượng

• Ống gió mềm mỏng, dễ biến dạng.
• Ống kim loại không đạt tiêu chuẩn độ dày.

4. Điều kiện môi trường

• Độ ẩm cao, nước ngưng đọng trong ống gây võng.
• Tác động cơ học từ các thiết bị khác trong quá trình vận hành.

Hậu quả khi hệ thống HVAC bị SAG

• Giảm lưu lượng gió: Ống võng gây cản trở dòng khí, tăng tổn thất áp suất.
• Tăng tiêu hao năng lượng: Quạt phải hoạt động mạnh hơn để bù lại lưu lượng thiếu.
• Ảnh hưởng chất lượng không khí: Dễ tích tụ bụi bẩn, nấm mốc trong phần võng.
• Giảm tuổi thọ thiết bị: Máy nén, quạt gió chịu tải lớn hơn.
• Mất thẩm mỹ công trình: Đường ống gió võng, lồi lõm gây mất chuyên nghiệp.

Tiêu chuẩn thiết kế hạn chế SAG trong HVAC

Các tiêu chuẩn quốc tế và Việt Nam đều có quy định:

• SMACNA (Mỹ): Đưa ra quy định về khoảng cách giá treo ống gió.
• ASHRAE: Đề cập đến tổn thất áp suất và cách lắp đặt ống mềm.
• TCVN 5687:2010: Tiêu chuẩn Việt Nam về thông gió - điều hòa không khí.

Một số yêu cầu cơ bản:

• Ống gió mềm không nên dài quá 1,5 - 2m.
• Khoảng cách giá treo ống gió kim loại: 2 - 3m tùy kích thước.
• Ống nước ngưng phải có độ dốc tối thiểu 1%.
• Không để ống gió chạm vào bề mặt sắc nhọn hoặc vật cản.

Lưu ý cho kỹ sư khi thiết kế HVAC để tránh SAG

1. Tính toán tải trọng đường ống

• Đảm bảo chọn giá treo, thanh đỡ phù hợp.
• Dự phòng thêm tải trọng cho lớp bảo ôn và nước ngưng.

2. Bố trí giá treo hợp lý

• Không để khoảng cách giữa các giá treo quá xa.
• Dùng thanh treo có độ cứng và khả năng chịu lực cao.

3. Hạn chế sử dụng ống mềm quá dài

• Chỉ dùng ống mềm để nối thiết bị và miệng gió.
• Với đoạn dài, nên dùng ống gió cứng (tôn tráng kẽm).

4. Kiểm tra độ dốc ống thoát ngưng

• Tránh để nước ngưng đọng trong ống gây võng.
• Bổ sung bẫy nước (P-trap) đúng tiêu chuẩn.

5. Lựa chọn vật liệu đạt chuẩn

• Dùng ống gió, ống mềm, phụ kiện đạt chứng nhận chất lượng.
• Tránh hàng kém chất lượng dễ biến dạng theo thời gian.

​​​​​​​​​​​​​​

Biện pháp khắc phục SAG trong hệ thống HVAC

• Gia cố thêm giá treo: Bổ sung điểm treo tại vị trí võng.
• Thay thế đoạn ống mềm dài: Chuyển sang ống cứng hoặc rút ngắn chiều dài.
• Điều chỉnh lại độ dốc: Đảm bảo thoát nước ngưng đúng hướng.
• Bảo trì định kỳ: Kiểm tra, vệ sinh để phát hiện sớm hiện tượng võng.

Xu hướng thiết kế hiện đại hạn chế SAG

• Dùng phụ kiện chống võng chuyên dụng: Thanh chống võng (sag rod).
• Thiết kế bằng phần mềm BIM: Mô phỏng 3D giúp phát hiện sớm vị trí có nguy cơ võng.
• Ống gió composite: Nhẹ, bền, ít bị võng so với tôn truyền thống.
• Giám sát bằng IoT: Cảm biến cảnh báo khi đường ống có dấu hiệu biến dạng.

Ứng dụng thực tế và tầm quan trọng của việc kiểm soát SAG

• Trong tòa nhà văn phòng: Đảm bảo luồng gió phân bổ đồng đều, tiết kiệm điện.
• Trong bệnh viện: Tránh đọng nước gây nhiễm khuẩn, mốc trong phòng sạch.
• Trong nhà máy sản xuất: Bảo vệ sản phẩm, hạn chế bụi và vi khuẩn.
• Trong chung cư: Duy trì tiện nghi nhiệt, giảm chi phí vận hành.

Lời khuyên cho kỹ sư và nhà thầu

• Đọc kỹ và áp dụng SMACNA, ASHRAE, TCVN 5687 khi thiết kế.
• Luôn kiểm tra bản vẽ, mô phỏng để phát hiện rủi ro trước khi thi công.
• Giám sát chặt chẽ khi lắp đặt để đảm bảo đúng kỹ thuật.
• Hướng dẫn đội bảo trì theo dõi, xử lý kịp thời hiện tượng SAG.

Có thể thấy, SAG tuy chỉ là một hiện tượng nhỏ nhưng lại ảnh hưởng lớn đến hiệu suất - chi phí - chất lượng không khí - thẩm mỹ công trình. Đối với kỹ sư và nhà thầu, việc kiểm soát SAG ngay từ giai đoạn thiết kế và lắp đặt là chìa khóa để hệ thống HVAC hoạt động bền bỉ, tiết kiệm và an toàn.